Dziennikarz wygrywa sprawę o rzekome naruszenie dóbr osobistych w artykułach

Opisanie tej sprawy było możliwe po uprawomocnieniu w lipcu 2015r. wyroku Sądu Rejonowego w Bartoszycach VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Lidzbarku Warmińskim. Dotyczy gorącego okresu kampanii wyborczej w wyborach samorządowych, gdzie urzędujący wówczas Burmistrz podjął (wraz ze znaną kancelarią radców prawnych) kolejną próbę uciszenia lokalnego dziennikarza.

Pozew sądowy o zapłatę 3 000zł w związku z naruszeniem dób osobistych przeciwko redaktorowi NaszLidzbark wniósł Artur Wajs – reprezentowany przez Kancelarię Radców Prawnych Siergiej i Partnerzy. W ocenie skarżącego dwa artykuły opublikowane na łamach NaszLidzbark  „Prokuratura umarza dochodzenie w sprawie przeciwko Arturowi W.” oraz „Sąd Rejonowy w Lidzbarku Warmińskim oddala zażalenie na umorzenie dochodzenia przeciwko Burmistrzowi” (oryginalne tytuły) narusza dobra osobiste Artura Wajsa. Powód wskazuje, iż sporny tekst zawiera nieprawdziwe i nierzetelne informacje jakoby było prowadzone przeciwko niemu postępowanie karne. Sprzeciw skarżącego budzi także określenie Artura Wajsa jako „Artur W.”, a ponadto zilustrowanie artykułu zdjęciem Artura Wajsa z zasłoniętymi oczami, co jak twierdzi pozwany miało na celu wskazanie go jako przestępcy. Dodatkowym argumentem przemawiającym za słusznością stawianej tezy o naruszeniu dóbr pozwanego miały być negatywne komentarze pod artykułami dotyczące Artura Wajsa. Oryginalny tekst pozwu do pobrania TUTAJ.

W odpowiedzi na pozew redaktor NL m.in. wskazał iż ocena czy nastąpiło naruszenie dobra osobistego, nie może być dokonana według indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, lecz obiektywnej reakcji społecznej (wyrok SN z 16 stycznia 1976 r., II CR 692/75, OSNCP 1976, nr. 11, poz.251, z glosą J.St. Piątowskiego, NP. 1977, nr 7-8, s. 1140). W okolicznościach niniejszej sprawy szczególną uwagę budzić powinien fakt, iż pozwany jest dziennikarzem a powództwo wytoczone zostało w związku z jego działalnością prasową stąd też tezę przytoczonego powyżej wyroku poszerzyć należy nie tylko o reakcję społeczną lecz również o uzasadniony społecznie interes na bazie którego działał dziennikarz. Obowiązkiem mediów jest komentowanie i opiniowanie wszystkiego, co może mieć znaczenie i budzić zainteresowanie społeczności, a ma miejsce w sferze publicznej. Dopuszczalna swoboda oceniania pracy polityka bądź urzędu jest znacznie szersza niż w przypadku osoby prywatnej. Polityk musi mieć znacznie wyższy stopień tolerancji. Jak pokazuje sprawa Oberschlick v. Austria w pewnych okolicznościach nawet nazwanie polityka „idiotą” mieści się w granicach akceptowalnej swobody wypowiedzi (orzeczenie z 1 VII 1997 r., skarga nr 20834/92).

Na gruncie niniejszej sprawy,  ze względu na szereg okoliczności burmistrz Artur Wajs traktowany mógł być jak „osoba podejrzana”. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa skierowane zostało z uzasadnionym w ocenie zawiadamiającego wskazaniem na osobę sprawcy. W szczególności, iż jako organ wykonawczy gminy i kierownik urzędu miasta burmistrz w sposób naturalny odpowiada za wydawane i podpisywane decyzje, nawet jeśli są one sporządzane pomocniczo przez jego urząd. Na okoliczność podjętych przez burmistrza działań w sprawie rozpytywana była pracownik urzędu miasta co też czyni z burmistrza „osobę podejrzaną”. Jako osobę podejrzaną , w polskim postępowaniu karnym traktuje się osobę którą podejrzewa się o popełnienie przestępstwa i w związku z tym podjęto czynności procesowe, które wskazywały, że osobę tę traktuje się jak podejrzanego. Nie można wykluczyć, iż Artur Wajs popełnił w sprawie przestępstwo z art. 23 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej i nie udostępnił wbrew obowiązkowi informacji publicznej dla red. Pieślaka. Art. 23. Stanowi, że: „kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Okoliczności sprawy wskazują, iż w czasie piastowania funkcji burmistrza przez Artura Wajsa- mogło dojść do popełnienia przestępstwa. Nieudzielenie żądanej informacji dla Andrzeja Pieślaka wyczerpuje bowiem znamiona przedmiotowe i podmiotowe czynu z art. 23 w/w ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Dobro swobody debaty politycznej wymaga zapewnienia możliwości wypowiadania się w możliwie szeroki sposób. Swoboda wypowiedzi jest jednym z warunków rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i służy jego rozwojowi. O zainteresowaniu publicznym opisywanym w artykułach tematem świadczą komentarze zawarte przez czytelników pod artykułami. Obowiązkiem mediów jest komentowanie i opiniowanie wszystkiego, co może mieć znaczenie i budzić zainteresowanie społeczności, a ma miejsce w sferze publicznej. Dopuszczalna swoboda oceniania pracy polityka bądź urzędu jest znacznie szersza niż w przypadku osoby prywatnej. W szczególności wskazać należy, iż ważny lokalny polityk, a taką osobą był pozwany na moment naruszenia dóbr musi mieć znacznie wyższy stopień tolerancji niż inne osoby. Pełna treść obszernej odpowiedzi na pozew TUTAJ

Sąd Rejonowy po rozpoznaniu sprawy w dniu 15 maja 2015 r. na rozprawie z powództwa Artura Wajsa przeciwko Andrzejowi Pieślakowi o zapłatę – oddala pozew. Przewodnicząca SSR Magdalena Maszlanka w bardzo obszernym uzasadnieniu do wyroku, przedstawia pełny faktyczny stan sprawy (niektóre mniej istotne kwestie pominięto w tym artykule ze względu na obszerność materiału). W uzasadnieniu czytamy m.in. „ Sąd powinien uwzględniać nie tylko znaczenie użytych słów, ale również cały kontekst sytuacyjny oraz jego społeczny odbiór, oceniany według kryteriów obiektywnych, to jest właściwych dla ludzi rozsądnych i uczciwych. Konieczne jest więc zachowanie należytych proporcji i umiaru (por. uzasadnienie SN 23 maja 2002 r., IV CKN 1076/00, OSNC 2003/9/121). Do kryteriów obiektywnych, to jest do oceny ludzi rozsądnych i uczciwych odwołuje się równie najnowsze orzecznictwo sądowe. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 2012 r„ V CSK 109/11 OSNC 2012/10/119, wyraził następujący pogląd: „o zniesławiającym charakterze wypowiedzi nie decyduje jej skutek w postaci reakcji społeczeństwa, a właściwie osób z otoczenia pokrzywdzonego, wyrażającej się zmianą w nastawienia do niego. Chodzi wyłącznie o opinię społeczną znajdującą wyraz w poglądach ludzi rozsądnie i uczciwie myślących. Należy zatem badać każdorazowo, czy określona wypowiedź mogła nie tylko u adresata ale u przeciętnego, rozsądnie zachowującego się człowieka wywołać negatywne oceny i odczucia.” I dalej:

„swoboda wypowiedzi stanowi jeden z podstawowych fundamentów demokratycznego społeczeństwa i jeden z podstawowych warunków jego rozwoju oraz samorealizacji jednostek.”

„nie można przyjąć, że samo tylko użycie słowa „przeciwko” zamiast sformułowania „w sprawie” doprowadziło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Jak już zaznaczono wyżej istotne są nie tyle słowa, ile kontekst i wrażenie, jakie artykuł, oceniany jako całość, a nie jego poszczególne fragmenty, mógł wywołać u racjonalnego, przeciętnego odbiorcy. Wykluczające się wzajemnie znaczenie sformułowań „ przeciwko” / „w sprawie” jest zagadnieniem stricte kodeksowym, należy do sfery języka prawnego i dla osób niemających wykształcenia prawniczego różnica między tymi zwrotami może być trudna, a nawet niemożliwa do wychwycenia. W rozpoznawanym przypadku dodatkowym czynnikiem było zaś to, że podmiotem przestępstwa określonego w art. 23 ustawy z dnia 6 września 2001 r. mogła być tylko osoba pełniąca funkcję burmistrza, a zatem oczywistym było, że w postępowaniu karnym, skoro zostało ono wszczęte, badaniu podlegały przede wszystkim decyzje powoda.”

„Najistotniejsza dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest jednak ocena całego artykułu, a nie tylko jego tytułu. Tekst nie zawiera treści ocennych, emocjonalnych, a jedynie relację, przytoczenie faktów. Krytyczny stosunek pozwanego do działań powoda wynika nie tyle z użytych w artykule sformułowań, ale z okoliczności sprawy, tj. z faktu, że to pozwany złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i zamierza złożyć zażalenie. Poza sporem jest też, że autor artykułu niewłaściwie posługuje się określeniami „w sprawie i „przeciwko , nie rozumiejąc rozróżnienia, jakie czyni w tej materii Kodeks postępowania karnego, a nawet łącząc te zwroty w tym samym zdaniu, co dla osób posiadających wiedzę prawniczą jest całkowicie mylące. Niemniej jednak w żadnym fragmencie artykułu nie pada stwierdzenie, że powodowi postawiono zarzuty w związku z naruszeniem przepisów ustawy, że dopuścił się on przestępstwa. Co więcej, wymieniając czynności, które zostały podjęte przez organy ścigania po złożeniu zawiadomienia, pozwany nie wskazał, aby powód został przesłuchany, podczas gdy nie może ulegać wątpliwości, że przedstawienie zarzutów – co do zasady – powinno zostać poprzedzone tą czynnością. Ponadto, w publikacji znajduje się odnośnik, który pozwala każdemu z czytelnikowi – w razie wątpliwości – zapoznać się z treścią zapadłego postanowienia i wyrobić sobie własne zdanie. Nie sposób również zgodzić się z powodem, że pozwany zrobił z niego przestępcę, skoro Andrzej Pieślak poinformował w publikacji o wydaniu orzeczenia, zgodnie z którym powód nie naruszył prawa w toku urzędowania. W tych okolicznościach Sąd przyjął, że artykuł nie naruszył dóbr osobistych powodach, a użycie sformułowania „Artur W.” i posłużenie się zdjęciem powoda z zasłoniętymi oczami należy uznać za rodzaj prowokacji dziennikarskiej, mającej na celu zwrócenie uwagi na problem dostępu obywateli do informacji publicznej i niewłaściwego – zdaniem pozwanego- wypełniania przez powoda ustawowych obowiązków w tym zakresie, co jednak mieści się w granicach swobody wypowiedzi, prawa do krytyki, wolności dziennikarskiej.”

Podobnie należało ocenić artykuł z dnia 29 lipca 2014 r., dodając, że słowo „przeciwko” pojawia się jedynie w jego tytule, natomiast w dalszej części tekstu pozwany posługiwał się prawidłowym zwrotem „w sprawie nieudostępnienia informacji publicznej”. Także w tym tekście pozwany umieścił odnośniki pozwalające czytelnikom zapoznać się z całością dokumentów sporządzonych w sprawie, począwszy od zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa na postanowieniu Sądu utrzymującym w mocy zaskarżone postanowienie Prokuratora skończywszy. Osoba korzystająca z serwisu internetowego prowadzonego przez pozwanego miała możliwość wyrobienia sobie zdania na podstawie dokumentów źródłowych.

Powód podnosił, że artykuły wywołały negatywne komentarze, co zakłócało jego funkcjonowanie jako osoby publicznej i wpływało na jego życie prywatne. Trudno jest jednak odnaleźć związek między treścią artykułu a treścią komentarzy. Owszem, wypowiedzi internautów zamieszczone pod tekstami z dnia 20 marca 2014 r. i z dnia 29 lipca 2014 r. były krytyczne wobec powoda, jednak większość z nich nie nawiązywała do publikacji w takim znaczeniu, jakie nadawał jej powód (tj. że pozwany wywołał wrażenie, że powód jest przestępcą, że toczyło się przeciwko powodowi postępowanie karne). Były one wyrazem negatywnej oceny działalności publicznej powoda w ogóle, przy czym nie można nie zauważyć, że częstokroć pochodziły od tych samych użytkowników serwisu, co w połączeniu z treścią komentarzy sugeruje, że stosunek komentujących do osoby powoda jest ugruntowany i treść komentarzy nie zmieniłaby się nawet, gdyby artykuł nie zawierał opisanych wyżej mankamentów lub miał inny wydźwięk (np. był jawnie pochwalny). Trudno też wiązać z omawianym artykułem te komentarze, które zarzucają, że powód jest nietykalny, że w Lidzbarku Warmińskim istnieje sitwa, układ. Takie sugestie nie pojawiły się w omawianych artykułach (innych zaś Sąd nie badał). Komentarze są rezultatem wnioskowania i własnych przemyśleń internautów, natomiast nie został wykazany związek przyczynowy pomiędzy nimi a działaniem pozwanego. W tych okolicznościach Sąd oddalił powództwo, uznając, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda”. Pełna treść wyroku wraz uzasadnieniem TUTAJ.

Odpowiedź na pozew oraz uzasadnienie do wyroku może się przydać innym osobom (dziennikarzom) mającym problemy w związku z publikowaniem materiałów prasowych. Dokumenty załączone do artykułu mogą stanowić doskonały materiał źródłowy, pomocny w podobnych sprawach.