Wczorajszego majowego popołudnia udało mi się podstępem zaprosić Andrzeja Ballo na kawę i wymusić na nim wywiad. Przy bliższym poznaniu okazał się całkiem normalnym facetem. Możliwe, że to spostrzeżenie jest wynikiem działania wypitego przeze mnie piwa. W kilkukrotnej ilości. Andrzej zawsze ma coś ciekawego, nawet pikantnego do powiedzenia. Przeczytajcie co wczoraj mi powiedział.
Andrzej Ballo ?
Tak to ja. (śmiech) Przyłapałeś mnie pod moją własną postacią. Zazwyczaj występuje jako owłosiony chochlik czyhający na rozstajach dróg ( czytaj rondach) na wracające z Biedronki i Lidla, obładowane torbami lidzbarczanki. Zabieram im ogórki i zapałki, by nie zrobiły sobie krzywdy.
Mógłbyś poważniej ? Zachowajmy powagę godną panów w naszym wieku.
Nie. Życie jest zbyt poważne by mówić o nim poważnie- jak głosi wytarty już nieco paradoks Oskara Wilde’a. Zresztą trudno brać na poważnie to co się wokół dzieje, nie tylko w naszym warmińskim kontekście. Niestety żyjemy w oparach absurdu. Ma to swój urok ale tylko dla zewnętrznego dość pobłażliwego obserwatora. W przeciwnym wypadku absurd bardzo łatwo przechodzi najpierw w farsę a potem w tragedię. Uwielbiam Absurd ale w sztuce. Zachwycam się Ionesco, Pinterem, Adamovem czy Mrożkiem. Werbalna transpozycja absurdu i traktowanie go jako artystycznego tworzywa bawi, lecz absurd egzystencjalny prowadzi do entropii, strachu i permanentnej niepewności.
Wiosna 2014 jest dla Ciebie bardzo pomyślna. Przed Wielkanocą ukazał się Twój siódmy tomik poetycki pt. „ Zapewne”. 12 maja ukazała się płyta Anny Jurksztowicz pt „ Poza czasem” zawierająca Twoje wiersze. Powinieneś być z siebie zadowolony. Jesteś ?
Jestem zadowolony z tego, że piszę. Nie znoszę słowa sukces ale jakbym musiał go użyć to rzekłbym, że moim sukcesem jest to, że robię to co lubię, że realizuję się, że mogę się w jakiś sposób wypowiedzieć. Najczęściej jestem identyfikowany i klasyfikowany jako poeta. Napisałem kilkanaście tomów wierszy, które są sukcesywnie wydawane ale nadal nie szafuję mianem „poeta”. Zostawiam je takim postaciom jak Herbert, Heaney, Larkin, Ashbery i wielu , wielu innym. Rzecz też nie w ilości-Bursa napisał tylko kilkadziesiąt wierszy, Kawafis ponad dwieście, Szymborska też była w tej materii dość powściągliwa. Rzecz w przekazie, w jego trafności i głębi. Mam nadzieję, że takowe walory posiadam. Posiłkuję się więc określeniem „literat”- jest bardziej adekwatne. Zwłaszcza, że uprawiam też inne formy literackie.
Coraz częściej przebywasz w Warszawie. Czy to ma związek z pracą literacką ? Gdzie pisze Ci się lepiej ? W stolicy czy na Warmii ?
Większość moich dzieł (wybaczcie to słowo, ale pasuje mi do rzeczonego absurdu) powstała na Warmii. Najlepiej mi się tu tworzy. Może dlatego, że nie ma tu tramwajów, przynajmniej na razie (śmiech). Rzeczywistość tutejsza, stosunki społeczne, ciekawe postaci, ludzkie perypetie- to wszystko inspiruje. Tu mam jak na dłoni wielki diapazon ludzkich spraw i historii, widzianych przeze mnie w kontekście czasu, dość długiego czasu bo dość długo tu mieszkam. Moich kilka opowiadań i sztuk teatralnych odnosi się wprost do tego szczególnego dla mnie miejsca . Warszawa z kolei to miejsce pracy scenopisarskiej, dramaturgicznej i muzycznej.
Nie zrezygnowałeś jednak z gitary na rzecz literatury ?
Gitara ma kobiece kształty i tu chyba tkwi powód (śmiech). Obecnie gram na gitarze w zespole akompaniującym Annie Jurksztowicz. Tym razem częściej na gitarze akustycznej niż elektrycznej. Gram ze świetnymi muzykami, min. z Piotrem Wromblem, którego słyszeliśmy w Lidzbarku w kwartecie Janusza Szroma. To spore wyzwanie. Nie wiem jak, ale jakoś sobie radzę (śmiech).
Jak współpracuje się z Anną Jurksztowicz ?
Jak na razie nie odniosłem z tego tytułu żadnych obrażeń (śmiech). Anna jest świetną artystką i wytworną kobietą. Zachowuje przy tym niebywałą skromność i otwartość. To jedna 
z ciekawszych a na pewno z jaśniejszych czy światlejszych postaci polskiej muzyki.
Właśnie, znasz wielu artystów. Kto oprócz Anny Jurksztowicz zrobił na Tobie największe wrażenie ?
Artystów jest mało. Więcej jest tzw. bohaterów sztuki. To określenie Franciszka Starowieyskiego, który dodawał iż w Polsce jest się artystą dopóki nie odniesie się sukcesu. Podpisuję się pod tym dictum. Największe wrażenie zrobił na mnie Michał Urbaniak. Człowiek, który jest gdzieś daleko od medialnego blichtru i merkantylnej sieczki, tak jakby posiadał inny genotyp i genus niż większość polskich artystów. Michał mimo znacznych dolegliwości codziennie ćwiczy kilka godzin na skrzypcach. W wolnych chwilach lubi moje pisanie ( śmiech). Nie tylko poezje. Następna wielka postać to muzyk Tomek Lipnicki. Człowiek odważny, podążający od lat własną ścieżką, bez żadnych skrótów. No i oczywiście Andrzej Saramonowicz, z którym nabijamy się ze świata i z siebie, najczęściej przy stoliku w warszawskim Superiore. Najciekawszym jednak człowiekiem był mój niedawno zmarły ojciec Roland. Mam zamiar „coś” o nim napisać. Reszta też jest fajna, ale opowiem o niej w następnym odcinku ( śmiech). Zresztą wymieniłem swoich kolegów i teraz zastanawiam się czy potrzebnie ( śmiech). Wspieranie się nazwiskami innych artystów nie do końca jest estetyczne- więc wybaczcie. Podobnież niesmaczne jest wymienianie nagród i zasług. Nie dla nich przecież tworzymy.
Interesujesz się polityką ? Zaglądasz chętnie na Nasz Lidzbark, obserwujesz i komentujesz.
Zaiste zaglądam, obserwuję i komentuję. Jednakże nie interesuję się polityką. Poza tym nazywanie pewnej aktywności społecznej polityką jest zdecydowanie na wyrost. Mam na myśli lidzbarską rzeczywistość. Politykę uprawiali Churchill, Adenauer i Mitterrand a na pewno nie uprawiają jej lidzbarscy włodarze. Właściwie nie wiem co uprawiają. Może jest to jakiegoś rodzaju sport. Mam nadzieję, że olimpijski (śmiech). Przede wszystkim prawdziwy polityk ( nie tylko polityk ale każdy rozsądny człowiek ) nie obrażałby się na jakieś forumowe komentarze. Mam na myśli krytyczne, sarkastyczne wpisy a nie bełkot frustratów. Radni, burmistrz czy starosta powinni zdawać sobie sprawę iż są osobami publicznymi, pełniącymi społeczną służbę i w związku z tym muszą liczyć się z głosami krytycznymi a nie tylko z peanami-często wymuszonymi lub wynikających z serwilizmu. Wolność słowa i poglądów to jedno z kluczowych pojęć demokracji. Kto tego nie rozumie, nie powinien pełnić żadnej społecznej funkcji. Może wróćmy lepiej do literatury.
To jakbyś to opisał literacko ? Nasz świat, naszą małą ojczyznę. Poproszę o próbkę literackiego cynizmu.
W zatęchłej prowincji, w świecie pozorów, gdzie tak naprawdę nic się nie dzieje a najbłahsze wydarzenie urasta do kosmicznych rozmiarów, z decydentami kompletnie pozbawionymi wyobraźni, wypełnionymi za to po brzegi samozadowoleniem i przekonaniem o własnej ważności, z pusta konwencjonalnością zastępującą empatię, z brakiem indywidualności kamuflowanej akceptowaniem powszechnie uznanych norm, z tupetem nuworysza, z nierzetelnością maskowaną altruizmem i chęcią pomocy, z lekceważeniem własnego słowa w dodatku z otwartą przyłbicą i z czasem, którym żonglują ci co siedzą niewiele wyżej. Tu nic nie znaczy to co znaczy. Tu obowiązuje metajęzyk prowincji.
Cyniczne, choć trudno zrozumiałe. Może trochę za dosadne, omijające konkretne osoby.
To kwestia , którą wypowiada jedna z postaci mojej sztuki. Postaci powinny być zróżnicowane, nie mogą być takie same, muszą należeć do różnych porządków, ich ruchy, ich słowa muszą wywoływać określone emocje, z którymi mógłby identyfikować się widz czy czytelnik. Całkiem jak w życiu (śmiech). Jeżeli nie istnieje ścieranie się postaw, życie staje się nieciekawe. I wcale nie myślę tu o heglowskiej dialektyce. Wszelka jednomyślność czy jednogłośność barbaryzuje i tyranizuje. Małe społeczności jak nasza powinny opierać się na dialogu i zasadzie wzajemności. Czy tak jest ? Nie wiem. Wiem tylko, że jakby życzliwość ludzka zeszła trochę na drugi plan wyparta przez egzystencjalne zmaganie się z losem i nadambicje tych, którym wydaje się, że coś im się udało, że są lepsi i zacniejsi od innych.
Widzę ,że wchodzimy na grząski grunt filozofii. Nie jestem przekonany czy jest to nam potrzebne.
Dzięki filozofii, mamy literaturę. Każdy literat jest po trosze filozofem i posiada swoją koncepcję świata i człowieka. Powinien nawet mieć aby jego pisanie było spójne. Ja tylko przedstawiam swoje widzenie świata, świata mi najbliższego, za oknem, za rogiem, za następną kartką papieru. Nie mam do tego świata większych pretensji. Do człowieka czasami mam, ale pretensje owe nie są podszyte perfidią czy nienawiścią. Najbardziej irytuje mnie arogancja naszych władz. Nie obchodzi mnie ile zarabiają, co piją i z kim. Ważne aby byli skuteczni i utrzymywali pewne proporcje, bez manifestowania i wykorzystywania swoich władczych atrybutów. Zachwianie proporcji prowadzi do arogancji a ta z kolei budzi niesmak i społeczny niepokój. Wszystkie rzeczy chcemy zatrzymać -a nuż się przydadzą. Podobnie z ludźmi, wszystko jest na wszelki wypadek. Wszyscy jesteśmy etycznymi, mentalnymi inwalidami i choćbyśmy się jak najbardziej starali nie odrosną nam „nogi”. Nawet jeżeli w swoim czy w czyimś mniemaniu nie jesteśmy kalekami to przecież nie będziemy wyżsi niż jesteśmy. Na nic obcasy czy stawanie na palcach, to tylko imitacja. Udajemy, że jesteśmy wyżsi, a skoro nie urośniemy to staramy się pomniejszać innych. To taka moja (znowu) literacka metafora naszych dążeń.
Cierpkie ale i realistyczne. Jakie masz plany na najbliższy okres ?
Chciałbym się najpierw ładnie opalić (śmiech). Spróbuję w tym roku wydać jeszcze przynajmniej dwie literackie pozycje. Niekoniecznie poetyckie. Obecnie redaguję zbiór swoich opowiadań. Ukończyłem pracę nad sztuką teatralną. O dziwo jest to kryminał, napisany na zamówienie. Kryminał- gatunek całkiem mi obcy. Wstępnie spodobał się producentowi i jest duża szansa, że jeszcze w tym roku trafi na deski teatru. Ciągle coś piszę. Sprawia mi to ogromną frajdę. Powtórzę się- literatura to moja ojczyzna. Oczywiście oprócz Warmii.
Dziękuję za wywiad . Życzę Ci powodzenia i dalszych sukcesów, nawet jak nie cierpisz tego słowa. Teraz spokojnie mogę wypić piwo.
Dziękuję i ja. Pozdrawiam wszystkich czytelników, zarówno tych którzy czytają NL z ciekawości jak i z obowiązku. Zachęcam przy okazji do nabycia płyty Anny Jurksztowicz „Poza czasem”. Oprócz warmińskiego akcentu są tam nuty i słowa, które pozwolą nam się chociaż na chwilę zatrzymać i skłonią nas do refleksji.
Poprzedni wywiad z Andrzejem Ballo możecie przeczytać TUTAJ
